Begin juli nam ik mijn dochter van 15 jaar een paar dagen mee naar Parijs. Ik wilde haar heel graag een sprankje van de liefde die ik heb voor deze stad laten ervaren. Dus regelde ik een hotel op Île Saint Louis waardoor we nagenoeg alles te voet konden doen. Bovendien is dit het eiland waar Camille Claudel bijna 14 jaar heeft gewoond. Op een steenworp afstand van haar voormalige woning/atelier brachten wij onze nachten door.

De heenreis in de eerste klas van de Thalys was al een feest. Terwijl we genoten van een heerlijk ontbijt bespraken we wat we allemaal zouden doen. Het hoofddoel van onze reis was een bezoek brengen aan de tentoonstelling Berthe Morisot, femme impressionniste’ in Musée d’Orsay. Op woensdag 3 juli werden we bij de persingang verwacht, de dag ervoor wilde ik mijn dochter een stukje authentiek Parijs laten ervaren. Ik nam haar mee naar het 18e arrondissement langs de oude wijngaard naar de Rue Cortot om een bezoek te brengen aan Musée de Montmartre, voor mij een paradijs in Parijs……

Karin X

Kunsthistorica Karin Haanappel
www.karinhaanappel.nl
www.kunstmaaktgelukkig.nl
www.kunstgeschiedenisacademie.nl 
www.haanappelpublishers.nl

Musée de Montmartre is gevestigd in twee oude panden bovenop de Butte achter de Sacre Coeur. De twee gebouwen, omringd door fraaie tuinen, zijn lang het domein geweest van creatieve geesten. Er hebben diverse kunstenaars en schrijvers gewoond en gewerkt.

In La Maison du Bel Air is de permanente collectie sinds 1960 ondergebracht. Dit 17e eeuwse gebouw is een van de oudste huizen van Montmartre. Op de begane grond wordt de geschiedenis van Montmartre getoond waardoor je eens te meer beseft hoe recent de bebouwing is die wij vandaag de dag als nostalgisch beschouwen. Pas in 1860 is Montmartre als 18e arrondissement aan de stad Parijs toegevoegd. Het was destijds nog heel erg landelijk, wat je op bepaalde plekken nog steeds kunt ervaren.

De permanente collectie bestaat uit werken van o.a. Toulouse-Lautrec, Modigliani, Kupka, Steinlen, Valadon, Utrillo en kent een aparte zaal voor de legendarische Chat Noir.

Wanneer je vervolgens door de tuin naar l’Hôtel Demarne loopt, passeer je niet alleen de plek waar Auguste Renoir in 1876 zijn Schommel heeft geschilderd, maar heb je ook een fraai uitzicht op het voormalige atelier van Suzanne Valadon. Zij heeft hier van 1912 tot 1926 gewoond en gewerkt met haar zoon Maurice Utrillo en haar echtgenoot André Utter. Hoewel er weinig over is gebleven van hun authentieke woning en atelier, heeft men aan de hand van foto’s de situatie volledig teruggebracht. Het is net alsof de personen eventjes weg zijn en ieder moment terug kunnen keren.

Suzanne Valadon

van een geliefd model naar een groots kunstenares

Suzanne Valadon is op 23 september 1865 geboren als Marie Clémentine Valadon in een dorpje nabij Limoges. Haar moeder was 34 jaar oud, wasvrouw en strijkster, en had deze dochter ‘cadeau’ gekregen van een van de heren uit Auberge Guimbard waar zij werkzaam was. Om verdere roddel van de dorpsbewoners te ontvluchten, neemt zij haar dochtertje mee en vertrekt naar Parijs. Hopend op een beter bestaan zoeken zij hun toevlucht in de goedkoopste wijk van deze metropool: Montmartre.

In het 18e arrondissement is Montmartre – met haar 40 cafés, vele kunstenaars en nog landelijke omgeving – de keerzijde van La Belle Époque. Hier groeit Marie Clémentine op. Haar moeder werkt 16 uur per dag als wasvrouw en heeft helaas amper tijd voor haar dochter. Het jonge meisje groeit op straat op en leert Montmartre van binnen en buiten kennen. Haar eerste baantje is acrobate in een circus, ze is klein (1,50 meter) en erg lenig, maar na een flinke valpartij besluit ze het circus vaarwel te zeggen. Omdat geld te verdienen, besluit ze schildersmodel te worden. Ondanks dat haar moeder hier fel op tegen is, biedt ze zich aan als model op de Place Pigalle.

Ze is model voor o.a. Puvis de Chavannes, Henner, Zandomeneghi, Renoir en Toulouse-Lautrec. Tijdens de lange uren waarin zij model zit, observeert ze hoe haar opdrachtgevers te werk gaan en experimenteert in haar vrij tijd met tekenen en schilderen. De meeste kunstenaars vertellen haar dat ze beter model kan blijven, maar Toulouse-Lautrec stimuleert haar om haar talent verder te ontwikkelen. Hij is het ook die haar Suzanne noemt en geen Marie Clémentine of Maria (de naam die ze als model gebruikte). De naam Suzanne heeft ze als een jas aangetrokken en nooit meer uitgedaan.

Het ook Toulouse-Lautrec geweest die haar adviseert om contact op te nemen met Degas die bij het zien van haar werk meteen overtuigd is van haar grote talent. Hij koopt direct enkele van haar tekeningen en brengt haar in contact met invloedrijke mensen. Zijn legendarische woorden zijn: “Vous êtes des nôtres”. Tot aan zijn dood in 1917 zal Degas bevriend zijn met Valadon en haar stimuleren om als zelfstandig kunstenares verder te gaan.

Na de breuk met Toulouse-Lautrec leert Valadon de componist Erik Satie (1866-1925) kennen. Vanaf het eerste ogenblik is hij tot over zijn oren verliefd op haar. Hij vraagt haar ten huwelijk, maar ze trouwen nooit want na zes maanden beëindigt Valadon de relatie. Satie schrijft haar meer dan 300 liefdesbrieven en blijft ook na de breuk geobsedeerd door haar. Vol passie draagt hij al zijn composities aan haar op, zijn liefde voor haar is eeuwig.

Gedurende 13 jaar zal Valadon, met haar moeder en zoon, samenwonen met de gefortuneerde zakenman Paul Moussis. In de tussentijd gaat het met Maurice steeds slechter, de jongen is een alcoholist geworden. Om hem van de straat te houden en buiten bereik van de fles gaat Suzanne haar zoon schilderlessen geven. Maurice blijkt talent te hebben en schildert als een bezetene. Toch kan hij niet van de drank afblijven en zal hij al snel de bijnaam “Litrillo” krijgen.

In 1909 begint Suzanne Valadon een relatie met André Utter. Hij is 21 jaar jonger dan zij en 5 jaar jonger dan haar zoon. Vanaf 1912 wonen ze met elkaar in de Rue de Cortot (huidige Musée de Montmartre). Hun atelier/woning is gereconstrueerd en zeker de moeite waard om te bezoeken!

Wanneer in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt trouwen Valadon en Utter. Een jaar later overlijdt de moeder van Suzanne. Maurice heeft het zwaar. Niet alleen is zijn geliefde grootmoeder overleden, zijn moeder is gehuwd met zijn vriend die aan het front strijdt terwijl hij het leger niet in mag. Hij voelt zich een totale mislukkeling en grijpt naar de fles.

Na de oorlog is de belangstelling het werk van Maurice Utrillo enorm groot. Zijn typische voorstellingen van het oude Montmartre zijn geliefd om terug te blikken op tijden van weleer. Ondanks zijn financiële succes is hij ongelukkig.

Ook Suzanne Valadon is een bekend kunstenares geworden, van een geliefd schildersmodel is zij – op eigen kracht – uitgegroeid tot een succesvol kunstenaar met tentoonstellingen en verkopen.

Suzanne Valadon is gestorven op 7 april 1938 en ligt begraven, met haar moeder en André Utter, op Cimetière Saint Ouen ten noorden van Montmartre. Na de dood van zijn moeder is Maurice niet meer nuchter geweest. Hij is ook niet in staat om haar begrafenis bij te wonen. Utrillo overlijdt op 5 november 1955. Hij wordt niet bij zijn moeder bijgezet, maar ligt begraven op Cimetière Saint Vincent de Montmartre. Zijn echtgenote heeft dit geregeld. Tien jaar later wordt zij bij hem bijgezet.

Ons bezoek aan Musée de Montmartre zijn we geëindigd met een high-tea in de museumtuin. Café Renoir heeft allemaal zelfgebakken delicatessen. In de zon, op het terras, nagenietend van de fraaie kunstenwerken en het atelier van Suzanne Valadon waanden we ons echt in een paradijs in Parijs!

Musée de Montmartre: https://museedemontmartre.fr

Wanneer je de Rue Cortot uitloopt naar beneden, kom je bij de laatst overgebleven wijngaard van Parijs. Een pareltje vol rust en sereniteit in de drukke wereldstad. Wil je meer ontdekken van onbekend Montmartre? Lees dan het artikel dat Andy Arnts heeft geschreven voor magazine En Route in 2014. KLIK HIER voor het artikel. En KLIK HIER voor de routekaart.

Mijn Instagram berichten over Montmartre & Suzanne Valadon

Wat een heerlijke, idyllische plek is dit toch 🥰 ben jij weleens in Musée de Montmartre geweest? Verschillende kunstenaars hebben hier gewoond en gewerkt, ik ben er vandaag specifiek voor Suzanne Valadon. Eerst even lunchen in de tuin en daarna een bezoek aan haar atelier. En wat een synchroniciteit want volgende week in de online cursus KunstenaarsParen komt de les vrij over Suzanne Valadon en haar zoon Maurice Utrillo. Zij heeft haar zoon het schilderen geleerd en overigens ook zichzelf want ze was in eerste instantie “slechts” model. Door observeren, kopiëren en zelf proberen, heeft zij haar eigen stijl ontwikkeld. Verschillende kunstenaars, zoals Puvis de Chavannes en Renoir, hadden liever dat ze model bleef omdat ze te goed was! Toulouse-Lautrec zag haar als een groot kunstenaar en Degas kocht haar werk. Hij introduceerde haar in de kunstwereld waardoor haar werk geëxposeerd en verkocht werd. Ze was klein van gestalte, maar groot van geest en talent. Onthoud haar naam als kunstenaar: Suzanne Valadon 💕 #kunstmaaktgelukkig #herstoryofart #suzannevaladon
2 juli 2019

 

Toen ik decennia geleden op het vwo zat, zag ik dit schilderij van Renoir voor het eerst. Het werk stond afgebeeld in mijn boek Franse literatuurgeschiedenis – toen we nog literatuur lazen, tegenwoordig weten vwo leerlingen niet meer wie Flaubert, Zola, de Maupassant…. etc zijn – om het tijdperk van het realisme & naturalisme te illustreren. Ik hield van al die mooie afbeeldingen bij de rijke Franse cultuurgeschiedenis. 
Toen ik kunstgeschiedenis en algemene letteren studeerde aan de Universiteit Utrecht heeft mijn moeder me een keer meegenomen naar Parijs. We logeerden in Montmartre en ik herinner me als de dag van gisteren mijn allereerste bezoek aan Musée d’Orsay waar ik oog in oog kwam te staan met dit werk van Renoir. Wauw nog veel intrigerender en mooier dan in mijn schoolboek! 
Deze week heb ik mijn dochter voor het eerst meegenomen op werkbezoek naar Parijs. Gisteren zijn we naar Montmartre gegaan, vandaag staat Musée d’Orsay op het programma. Onverwacht sprong het schilderij van Renoir gisteren naar voren toen ik in de tuin van Musée de Montmartre de schommel ontdekte 💕 mooi dit soort cadeautjes van het universum  wilde ik even met je delen #kunstmaaktgelukkig heb een fijne dag en vergeet niet te genieten 😘
2 juli 2019

Vandaag mag ik me helemaal onderdompelen in het oude Montmartre van Suzanne Valadon en dat is beslist geen straf. Vorige week stond ik nog in haar atelier aan de Rue Cortot nr 12 en dat was zo gaaf. Ze hebben het helemaal teruggebracht in originele staat alsof Suzanne eventjes een boodschap is doen en elk moment kan terugkeren….. Ik heb gewacht, maar geen Suzanne 😉

Waarom een hele dag Suzanne Valadon – en waarschijnlijk meerdere dagen? Omdat ik les 12 van de online cursus KunstenaarsParen, over haar en haar zoon Maurice Utrillo, ga inspreken. Voordat ik een videoles kan inspreken, maak ik een powerpoint presentatie. Daar gaan wel de nodige uurtjes inzitten. Ik moet altijd even in het onderwerp komen. Als je teveel weet, kan dat ook afleiden. Daarom stap ik als het ware in de schoenen van de kunstenaars en begeef me in hun tijdgeest. Ik dwaal door hun leven en verwerk de laatste inzichten. Ook zoek ik hoge resolutie foto’s zodat mijn cursisten makkelijk mee kunnen reizen in de wereld van de kunstgeschiedenis. Vervolgens wordt de webcam geïnstalleerd, de microfoon getest en kan ik van wal steken. Als ik alles heb ingesproken, moeten de video’s worden bewerkt en geüpload. Daar gaan nog meer uurtjes inzitten. Een video van 1 uur heeft ca. 4 uur verwerking nodig voordat deze in de online leeromgeving staat. Een les bestaat uit meerdere video’s van 1 tot 1,5 uur. Dus tel maar uit hoelang het duurt als ik non-stop een les maak. Iets wat meestal niet mogelijk is omdat het leven er vaak tussen komt….. En iedere keer eruit, betekent ook steeds opnieuw erin komen. Het is heel leuk om te doen – I love it – maar wat ogenschijnlijk een fluitje van een cent lijkt, is dat beslist niet. 

Enfin, vandaag heb ik alles aan de kant geschoven en ga ik ongestoord aan de slag. Vanavond gezellig met twee dierbare vriendinnen een hapje eten waarvoor ik de wekker heb gezet om niet de tijd te vergeten. Heb een fijne dag lieve mensen 💕 #kunstmaaktgelukkig #suzannevaladon #mauriceutrillo #kunstenaarsparen # onlinekunstgeschiedenis
9 juli 2019

Iedere keer als ik in Montmartre kom, voelt het als thuiskomen. Misschien wel omdat ik tijdens mijn allereerste bezoek aan Parijs in Montmartre heb gelogeerd. Of omdat ik de periode van het impressionisme zo intensief heb bestudeerd. Montmartre was een favoriete plek van veel kunstenaars. Wie zal het zeggen….. 

Montmartre, dat ik vertaal als Mon Mars omdat hier eens een tempel van Mars heeft gestaan voordat het christelijk werd en omgedoopt werd tot mont du martyr, is nog lange tijd landelijk gebleven, met molens en grazende koeien. Het is pas in 1860 als 18e arrondissement aan de stad Parijs toegevoegd en geleidelijk aan veranderd in een stedelijke omgeving. Toch zijn er nog wat landelijke aspecten te vinden zoals de wijngaard op de foto. Heb jij weleens wijn uit Montmartre gedronken? 

Toen ik mijn allereerste groepsreis naar Parijs organiseerde (in 1999 – waar blijft de tijd) heb ik mijn mensen uiteraard ook meegenomen naar deze wijngaard. Verrukt waren ze om te ontdekken dat er zoveel moois pal achter de Sacre Coeur te vinden is. Vervolgens hebben we met elkaar (een volle bus dus ca. 60 mensen) op de trappen van de kerk flessen Montmartre wijn ontkurkt, glazen ingeschonken en geproost op het leven 🥂🍾🥂mooie herinnering 🙏💙 ik zie ons nog zitten met de glazen wijn, het Parijse stokbrood en de kaasjes……. #kunstmaaktgelukkig

Vandaag ga ik door met het opnemen van de les over Suzanne Valadon & Maurice Utrillo, over wijn gesproken – daar konden ze geen genoeg van krijgen 😉 wat ik gister al schreef – het opnemen van een online les bestaande uit meerdere video’s en allerlei aanvullingen is niet iets dat je ‘eventjes’ doet, maar hoe heerlijk om met deze materie bezig te zijn en intens te genieten van de plek waar ik vorige week nog stond 💕 #onlinekunstgeschiedenis #kunstenaarsparen #montmartre #parijs
10 juli 2019

 
 
 
 
 

Wist je dat Suzanne Valadon, voordat zij schildersmodel werd en voordat zij zelf kunstenares was, als trapeze danseres werkte bij het circus in Montmartre? Een onverwachte val op haar rug betekende een abrupt einde van haar carrière als circusartiest. Na maanden herstel en rust is zij naar de Place Pigalle gegaan om als model te gaan werken. Ze was slechts 15 jaar oud toen ze daarmee startte…..

Dit fraaie pastel van Berthe Morisot is geschilderd in 1886 – wanneer Suzanne Valadon bekend staat als de muze van Montmartre en voorzichtig start als autodidact kunstenaar. Heel veel mannen hebben haar graag om zich heen, zoals de schilder Renoir – een vriend van Morisot – en vertellen haar dat ze beter model kan blijven dan kunstenaar omdat ze vrezen voor concurrentie. Suzanne is bijvoorbeeld te herkennen op Renoirs schilderij ‘Les parapluis’ uit 1886 (tegenwoordig in de National Gallery London). En op dit pastel van Morisot!! Of Berthe zelf contact heeft gehad met Suzanne is niet in brieven te achterhalen, maar hoe gaaf dat dit pastel geïnspireerd is door het levensverhaal van Suzanne Valadon. Dat zijn van die juweeltjes die ik vind tijdens mijn onderzoek en graag met jou deel. #kunstmaaktgelukkig #suzannevaladon #berthemorisot #womenartists #montmartre #parijs
10 juli 2019

Merci beaucoup !

Dank je wel voor het bekijken van deze pagina over Musée de Montmartre & Suzanne Valadon. Onder deze pagina is ruimte om je eigen bevindingen te delen (als je dat wilt). Ik ben benieuwd of je bekend bent met deze geschiedenis!

p.s. Wil je meer #kunstmaaktgelukkig abonneer je dan kosteloos op mijn nieuwsbrief door op de foto hieronder te klikken hieronder. Regelmatig vertel ik over mijn fascinerende werk als kunsthistorisch onderzoeker, schrijver en docent.