Ter gelegenheid van het tweehonderd jaar bestaan van Museo del Prado is tot 2 februari 2020 een schitterende expositie te bewonderen in Madrid. Een expositie die ik iedereen kan aanraden. Madrid is misschien niet naast de deur, maar ik beloof je dat je geen spijt zult krijgen van je bezoek aan Sofonisba Anguissola y Lavinia Fontana. Historia de dos pintoras.  Wat een geweldig talent hebben de twee vrouwen die voor het voetlicht worden geplaatst. 

Vorig jaar waren enkele topstukken van Anguissola en Fontana reeds te zien in de tentoonstelling De dames van de barok, vrouwelijke schilders in het Italië van de 16e en 17e eeuw in het Museum voor Schone Kunsten in Gent. De tentoonstelling in Madrid spant de kroon. Het is de tweede tentoonstelling van het Prado, sinds de opening in 1819, die volledig gericht is op vrouwelijke kunstenaars. In de winter van 2016-2017 stond Clara Peeters in de schijnwerpers.

Vrouwelijke kunstenaars zijn sinds het ontstaan van de kunstgeschiedenis (als wetenschappelijke discipline in het midden van de 19e eeuw) bewust aan de kant gezet binnen de male-gazed his story of art. Hun werken zijn in depots en archieven terecht gekomen en hun namen zijn in de vergetelheid geraakt. Door de enorme focus op grote meesters (zijnde witte, westerse mannen) lijkt het alsof er nooit talentvolle en succesvolle vrouwen zijn geweest. Maar niets is minder waar. Ze waren er, in groten getale, soms zelfs nog iets vooruitstrevender dan hun mannelijke collega’s. Ik juich alle initiatieven toe waarin het talent van vrouwelijke kunstenaars wordt getoond. Om te komen tot een volwaardige, egalitaire kunstgeschiedenis waar mannelijke en vrouwelijke kunstenaars op evenwaardige wijze deel van uitmaken, is het belangrijk om werken van vrouwen expliciet te tonen. Dat heeft niets met feminisme te maken, maar alles met het rechtzetten van een gekleurd en eenzijdig beeld. Herstory of Art moet gekend worden om tot The Story of Art te kunnen komen.

Sofonisba Anguissola (ca. 1535-1625) & Lavinia Fontana (1552-1614)

We weten niet precies wanneer Sofonisba Anguissola is geboren. Op internet lees je met regelmaat dat 1532 haar geboortejaar zou zijn. Toch ligt dit niet echt voor de hand omdat haar ouders, Amilcare Anguissola en Bianca Ponzini, pas in 1533 zijn getrouwd. Ze krijgen zeven kinderen die stuk voor stuk zeer getalenteerd zijn. Sofonisba is de oudste. 

Alle kinderen krijgen een hoofse opvoeding aan het hof van Cremona en leren onder andere tekenen en schilderen. Wanneer ze 11 jaar oud is, start Sofonisba’s opleiding bij de schilder Bernardino Campi. Nadat Campi in 1548 naar Milaan is vertrokken gaat drie jaar in de leer bij Bernardino Gatti. Daarna is zij haar leermeester ontstegen en zal zelf les geven aan het hof in Cremona. Sofonisba groeit uit tot een toonaangevend kunstenaar, gespecialiseerd in (zelf)portretten. Haar naam klinkt door heel Europa. Net als die van Lavinia Fontana enkele decennia later.

Lavinia Fontana is in Bologna geboren en heeft het schilderen van haar vader Prospero Fontana geleerd. Al snel hoort ze tot een van de meest gevraagde kunstenaressen van haar tijd. Ze blinkt uit in alle genre’s en krijgt opdrachten uit heel Europa. Naast portretten zijn er veel historiestukken van haar hand bekend. De eerste zaal in het Prado is gewijd aan zelfportretten van beide vrouwen. Het zijn prachtige portretten waarin zij zichzelf als een Renaissance Virtuosa afbeelden. De daarop volgende zalen tonen het leven & oeuvre van de dames op chronologische volgorde.

Het Prado heeft de grootste collectie Anguissola’s ter wereld, wat natuurlijk komt doordat Sofonisba enkele jaren in Madrid heeft gewerkt. In 1559 komt zij op uitnodiging van Filips II naar Spanje. Ze wordt aangesteld als hofdame van koningin Isabella van Valois en geeft haar teken- en schilderlessen. Ook schildert ze talloze portretten en inspireert andere hofkunstenaars. 

Na haar verblijf aan het Spaanse hof vertrekt Sofonisba in 1572 terug naar huis. Filips II zorgt voor een echtgenoot en een jaarsalaris tot aan haar dood. Na de dood van haar man trouwt zij in 1579 met Orazio Lomellini uit Genua. In 1615 verhuist het echtpaar van Genua naar Palermo. Tot op hoge leeftijd blijft Sofonisba schilderen en lesgeven aan vele leerlingen. Ze wordt la grande donna pittrice van heel Europa. In 1624 bezoekt Anthony van Dyck haar. Een jaar later, op 16 november 1625, sterft Sofonisba Anguissola in Palermo. Ze is een fenomeen en wordt door iedereen gekend. Lees ook mijn artikel: https://www.artedelledonne.nl/arte-delle-donne-enkele-vrouwelijke-kunstenaars-uit-de-italiaanse-renaissance/

Ook Lavinia Fontana was een zeer succesvol professioneel kunstenaar. Lange tijd heeft zij in Bologna gewoond en gewerkt totdat zij in 1603 – op verzoek van paus Clemens VIII – naar Rome komt met haar gezin. Daar is zo mogelijk nog succesvoller. In 1611 wordt er een erepenning van/voor haar gemaakt. Ook is zij erelid van de Accademia di San Luca. Haar succes is een doorn in het oog van Federico Zuccari, de president van de academie, en hij besluit voor eens en altijd af te rekenen met concurrentie van vrouwen door de statuten aan te passen en vrouwen voortaan uit te sluiten van academisch onderricht. Zie: https://herstoryofart.wordpress.com/2014/06/29/de-accademia-di-san-luca-en-de-uitsluiting-van-vrouwen-in-1607/

De tentoonstelling A Tale of Two Women Painters: Sofonisba Anguissola and Lavinia Fontana is te zien in Museo Nacional del Prado. Madrid tot 2 februari 2020. KLIK HIER voor meer informatie.

© 2019 Karin Haanappel